میشل پلاتینی که در مراسم اهدای جوایز و جام قهرمانی اسپانیا در پایان بازی فینال حتی برای یک لحظه هم خنده از لبانش دور نمیشد، خوب میداند که کانالهای مختلف و شبکههای کابلی که حتی برای به دست آوردن یک بیننده هم سر و دست میشکنند، با او چه برخوردی خواهند داشت.
ماجرا از دقیقه 49 بازی آلمان و ترکیه شروع شد. جایی که همه بینندههای تلویزیونی بازی، با قطع ناگهانی تصاویر مواجه شدند. در ایران، این اتفاق به هم خوردن سیگنالها و قطع شدن خط ارتباطی سازمان صدا و سیما با خطوط ماهوارهای تلقی شد. موردی که صدا و سیما حتی در پخش مسابقات داخلی هم با آن برخورد میکند. اما داستان این بار با دفعات قبل فرق میکرد.
تصاویر پس از 6 دقیقه دوباره به گیرندهها رسید ولی این ماجرا دو بار دیگر هم تکرار شد تا سر و صدای همه فوتبالدوستان ایرانی را از این بینظمی دربیاورد. البته قطع تصاویر فقط به ایران مربوط نمیشد و این، دقیقا همان چیزی بود که مردم 180 کشور دنیا با آن روبهرو بودند.
قطع سه باره تصاویر که فوتبالدوستان دنیا را از دیدن بخش قابل توجهی از زمان آن مسابقه دیدنی محروم کرد، باعث شد بسیاری از شبکههای کابلی و کانالهای خصوصی، بینندههایشان را از دست بدهند و خسارتهای فراوانی را متحمل شوند. خسارتهایی که مستقیما متوجه یوفا و شرکتی است که حق رایت تلویزیونی مسابقات را از این اتحادیه خریداری کرده است.
ماجرای پر سر و صدایی که باعث شد وکلای این شبکهها در دادگاههای بینالمللی بهدنبال گرفتن غرامت برای موکلین خود باشند، از یک قطع برق ساده ریشه گرفت. روز بازی آلمان و ترکیه که در ورزشگاه سنت یاکوب پارک بازل سوئیس برگزار میشد، شرکتی که حق پخش بازیها را دراختیار داشت و تمام دنیا تصاویرشان را از این شرکت میگرفتند، دچار مشکل شد. برق ایستگاه این شرکت در شهر وین اتریش دچار مشکل شد و به شکلی عجیب 3 بار در طول 45 دقیقه قطع شد.
این قطعی برق بهطور کامل، پخش تلویزیونی بازی در 180 کشور دنیا را مختل کرد. بهجز عدهای اندک، تمام بینندگان تلویزیونی بازی، 18 دقیقه از نیمه دوم را طی این 3 بار قطعی برق از دست دادند و این برای شبکههایی که حیاتشان با اقبال بینندگان ارتباطی مستقیم دارد و این ماجرا به اعتبار و میزان رویکرد بینندگان به شبکه آنها آسیب زده بود، معنایی معادل فاجعه داشت.
این فاجعه وقتی برای آنها زیانبارتر شد که رسانههای دنیا متوجه شدند 3 شبکه تلویزیونی، خود را از گزند این ماجرا در امان نگه داشتهاند. شبکه الجزیره که مانند همه شبکههای تلویزیونی که مجبور بودند سیگنال هایشان را از یوفا دریافت کنند، با شبکه تحت قرارداد یوفا یعنیIBC قرارداد بسته بود، بلافاصله پس از قطع تصاویر، بازی را مستقیما از ایستگاه سیار و خصوصی خود در بازل سوئیس روی آنتن فرستاد. در حقیقت این شبکه که طبق قراردادی هنگفت، امتیاز کل رایت تلویزیونی خاورمیانه را از یوفا خریداری کرده بود، تنها شبکهای محسوب میشد که بازی را بدون مشکل و قطع تصاویر از ابتدا تا انتها پخش کرد.
حالا اینکه چرا مسئولان سازمان صدا و سیما که تمام بازیهای مهم و غیرمهم لالیگای فصل قبل را از این شبکه دریافت و پخش کرده بودند، در این ماجرا رو به الجزیره نیاورده و به جای تن دادن به قطعی 18 دقیقهای تصاویر و تکرار این جمله که «ما مقصر نیستیم»، بازی را از طریق این شبکه پخش نکرده بودند، پرسشی است که فقط مدیران صدا و سیما پاسخ آن را میدانند.
در آن لحظات، شبکه ZDF آلمان که طبق نوبت و قرارش با دیگر شبکه آلمانی، پخش آن بازی را بهعهده داشت، وقتی وضعیت را اینگونه دید، بازیها را با تغییر سیگنال، از شبکه ملی سوئیس (SF) دریافت و پخش کرد تا بینندههایش را به طرز وحشتناکی از دست ندهد. البته آن کار باعث شد صدای گزارشگر بازی با تصاویری که دیرتر به چشم میخورد، هماهنگی نداشته باشد و صدای گزارشگر درون ورزشگاه، صحنههای حساس بازی را لو بدهد. به این دو شبکه باید شبکه تلویزیونی ATV ترکیه را هم اضافه کرد.
این شبکه که مانند همه رسانههای دنیا، تصاویر خود را از سیگنال سوئیس (که از ایستگاه وین ارسال میشد) دریافت میکرد، به محض قطع برق ایستگاه فرستنده، دو تصویربردار خود را که در طبقه دوم و کنار زمین با دوربینهای کوچک برای شکار صحنههای حاشیهای بازی تیم ملی کشورشان (از مربیان، بازیکنان و تماشاگران) در ورزشگاه حضور داشتند را مامور تصویربرداری از بازی کرد تا بازی را بهطور مستقیم با دوربینهای آنها به منزل مردم ترکیه بفرستد. کار این شبکه، از بروز فاجعهای بزرگ در این کشور جلوگیری کرد. چرا که مردم ترکیه در آن بازی حساس کشورشان، کمترین آستانه تحمل را داشتند.
شبکههای مختلف دنیا حالا بهدنبال آن هستند که بدانند در بازی ترکیه و آلمان چه اتفاقی افتاد و آنها چگونه میتوانند خسارتهای ناشی از این اتفاق را از یوفا و مرکز رسانهای آن دریافت کنند.
نیکلا برندر، معاون مالی شبکه ZDF آلمان که شبکه او به همراه شریک تجاری اش در پخش بازیهای یورو (شبکه ARD) یکی از عوامل اصلی این پرونده به شمار میآید، در این مورد، یوفا را مقصر اول و آخر قلمداد میکند: «ما طبق قانون باید از سیگنالهای یوفا استفاده میکردیم اما مجبور شدیم برای آنکه بینندههای ما گلهای این بازی را از دست ندهند، از تصاویر شبکه سوئیس استفاده کنیم. آنها بهدلیل میزبانی میتوانستند قوانین یوفا را نادیده بگیرند و بازیها را از طریق تشکیلات خود روی آنتن بفرستند. البته برای ما قطع بازیها موجب از دست دادن بسیاری از بینندهها شد که این موضوع خسارتهای فراوانی را برای ما به همراه داشت. ما و شبکه دیگر آلمان (ARD) مجموعا 180 میلیون دلار به یوفا پرداخت کردیم تا در حاشیه امنیتی مطلق، مجوز پخش بازیها را پیدا کنیم اما این اتفاق نیفتاد و ما به مشکل برخوردیم.
مشکلی که شبکههای ما و هیچیک از شبکههای دیگر مسئول آن نبودیم. یوفا بهدلیل 25/1 میلیارد دلاری که از 180 کشور دنیا دریافت کرده است و در قبال تضمینی که در قرارداد خود به ما داده بود باید از شیوه پخش بازیها مراقبت میکرد، اما این کار را نکرد و در زمانی که تمام دنیا موظف بودند بهدلیل تبعیت از قوانین یوفا به پخش تصاویری غیراز پخش مستقیم بازی اکتفا کنند، 3 شبکه امکان پخش مستقیم را در آن 18 دقیقه پیدا کردند و بهخصوص این مورد درباره 2 شبکه ترکیه و بهطور ویژهتر شبکه الجزیره، کمی مرموزتر میشود. مطمئنا ما از حقوقی که قرارداد به ما میدهد نخواهیم گذشت.»
آنچه دو شبکه بزرگ آلمان را به پیگیری شکایتشان ترغیب میکند، آماری است که بخش مردمی این دو شبکه در اختیار مدیران قرار داده است. این دو شبکه مدعی شدهاند که آن شب 30 میلیون بیننده تلویزیونی داشتهاند و این آمار برای یک مسابقه فوتبال در تاریخ این دو شبکه بیسابقه بوده است. برندر معتقد است اگر آن اتفاق نمیافتاد، بینندههای ما از شبکه ما ناامید نمیشدند. بسیاری از آنها هنوز هم باور نمیکنند که مسئول این مشکل IBC بود نه ما.
به هر حال، در شرایطی که بسیاری از مدیران رسانهای و شبکههای ملی از جمله صدا و سیمای ایران موضوع را به فراموشی سپردهاند و بهدلیل اجبار بینندگانشان به استفاده از محصولات آنها، تمایلی برای تلاش حقوقی و دنبال کردن موضوع در دادگاههای بینالمللی نشان نمیدهند، این پرونده هر روز از سوی شبکههای خصوصی در رسانههای دنیا شکل تازهای بهخود میگیرد و حتی به صفحه رسانههای مکتوب هم کشیده شده است.